مهندسی, کاربرد علم و تکنولوژی به منظور برآورد کردن نیازهای انسان است. به سبب تنوع زیاد شاخه ها و کارکردهای مهندسی , ارائه تعریفی ساده و موجز از واژه مهندسی (Engineering) دشوار است .

مهندس کیست ؟

از لحاظ تاریخی این اصطلاح احتمالاً دو هزار سال قدمت دارد . در آن زمان ابزار جنگی به نام ingenium وجود داشت که نوعی دژکوب بود و لژیونرهای رومی آن را برای حمله به استحکامات به کار می بردند . طی قرون وسطی سربازانی که از چنین ابزارهایی استفاده می کردند به inginator نامیده شدند. این واژه به تدریج تحول یافت و به صورت engineer درآمد . این اصطلاح به افرادی اطلاق می شد که با تکنولوژی جنگ یعنی مهندسی نظامی سروکار داشتند . طی دو قرن گذشته کاربرد این اصطلاح توسعه یافت و فعالیتهای غیرنظامی و مهندسی راه و ساختمان را نیز شامل شد .

دو تغبیر معتبر و اساسی دیگر در این مورد وجود دارد :

مهندسی مهارتی است در آن علوم ریاضی و طبیعی کسب شده از طریق مطالعه و آزمایش و تمرین همراه با قوه داوری بکار گرفته می شود تا راههایی برای بهره وری اقتصادی از منابع و نیروهای طبیعی , در جهت خیر و صلاح نوع بشر به دست آید .

مهندسان ، با استفاده از علوم ریاضی و فیزیک ، قوانین و روشهای تحلیل و طراحی مهندسی که از طریق آموزش و تجربه کسب میکنند ، برای کارهای مهندسی مهیا می شوند .

اما مفید ترین رهیافت , عبارت از این است که مهندس به منزله شخصی عمل کننده ( فاعل ) و مشکل گشا در نظر گرفته می شود . شخصی که علوم و تکنولوژی را برای برآورده کردن نیازها و حل مشکلات به شیوه ای عملی و اقتصادی به کار میگیرد.

با پیشرفت سریع علم تکنولوژی و پیچیدگی روزافزون آن، بالطبع سیستمهای تولیدی و خدماتی نیز گسترش یافته وسیستم های تولیدی و خدماتی کوچک وسنتی به کارخانجات و موسسات بزرگ و پیچیده تبدیل شده است. بنابر این دیگر نمیتوان با تکیه بر مدیریت سنتی که موروثی بوده و از پدر به پسر منتقل میشود این واحد ها را اداره کرد بلکه به روش های علمی و فنی نوینی جهت مدیریت و اداره این گونه واحد ها نیاز میباشد.اداره صحیح و مناسب و سیستماتیک این گونه واحدها مستلزم استفاده از تکنیکهای علمی و پیشرفته است.مباحث تولیدی و خدماتچنان گسترش یافته است که رشته های مهندسی سنتی از قبیل شیمی, مکانیک , عمران و غیره پاسخگوی همه مسائل نیستند.بنابراین برای جبران چنین کمبودهایی در قرن حاضر به ویژه طی چند دهه اخیر از پیوند رشته های گوناگون علوم مانند مدیریت ,اقتصاد و روشهای مهندسی ,رشته جدیدی به نام مهندسی صنایع به وجود امده است .

مهندسی صنایع چیست؟

به نظر شما برای تاسیس یک واحد صنعتی پیشرفته و بزرگ که تولید آن از کمیت و کیفیت بالایی برخوردار باشد چه امکاناتی مورد نیاز است؟ مواد اولیه خوب؟ یا نیروی کار لایق و کارآمد؟ رعایت موارد فوق بسیار ضروری است اما چرا بعضی از واحدهای صنعتی با رعایت موارد ذکر شده بازدهی خوبی ندارند و با شکست روبرو می شوند؟ این سوال در مهندسی صنایع پاسخ داده می شود.

مهندسی صنایع عبارت است از کاربرد اصول و تکنیکهایی به منظور بهبود، طراحی و نصب سیستمهایی شامل انسان، مواد، اطلاعات، انرژی و تجهیزات به منظور فراهم آوردن امکان تولید کالاها و ارائه خدمات بشکل کارا و مطلوب. برای بررسی، ارزیابی و کاربرد این سیستمها، دانش و مهارتهای علوم ریاضی، علوم فیزیکی و علوم اجتماعی به همراه فنون و تکنیکهای طراحی مهندسی مورد نیاز است. فعالیتهای مهندسی صنایع همانند پلی است که ارتباط بین اهداف مدیریت و عملکرد عملیاتی سازمان را ایجاد مینماید. مهندسان صنایع بیشتر درگیر افزایش بهره وری در مدیریت منابع انسانی، روشها و تکنولوژی هستند و حال آنکه سایر رشته های مهندسی بیشتر درگیر ماهیت فنی فرایندها و فراورده ها می باشند. در واقع مهندسی صنایع تنها رشته مهندسی است که عامل انسان یکی از مولفه های اصلی سیستم های مورد مطالعه آن را تشکیل می دهد. در نتیجه مهندسان صنایع در برای امور برنامه ریزی، نصب و کنترل و بهبود فعالیتهای موسسات به خدمت گرفته می شوند. این فعالیتها ممکن است فعالیتهای تولید، نوآوری در محصولات، ارائه خدمات، حمل و نقل و جریان اطلاعات سازمانی را شامل شود. با توجه به مطالب فوق، مهندسان صنایع بستر لازم را برای تعامل تخصص های مختلف و کار گروهی به بهترین وجه ایجاد مینمایند و در نتیجه ،امور طرح، برنامه ریزی، اجرا و نظارت بر عملکرد نظامهای تولیدی خدماتی به شکل منسجمتر انجام می شود؛ انسجام امور نیز به بهبود مستمر در سهولت کارها، راحتی کارکنان، کاهش هزینه ها، ارتقا کیفیت و جلب رضایت مشتریان منجر می شود.

مهندسی صنایع مقوله ای در ارتباط با انتخاب ها می باشد. در حالی که مهارت های سایر رشته های مهندسی تنها در زمینه ای خاص به کار می رود، در مهندسی صنایع فرصت سر و کار داشتن با طیف وسیعی از کارهای متنوع وجود دارد. مهندسی صنایع رشته ای نسبتا جدید است که ضمن برخورداری از مفهوم کلی مهندسی, حوزه های کاری فراتری را نسبت به سایر رشته های مهندسی مورد توجه قرار می دهد.این رشته با مسایلی از قبیل کنترل و هماهنگی فعالیتها ،کنترل کیفیت ،کنترل موجودی انبار، تجهیزات و امکانات سر و کار دارد. کارشناس این مهندسی دارای مهارت کافی در زمینه دانش مهندسی و مدیریت است و به علاوه سعی دارد با بینشی که به فرایندها توجه دارد و همه جانبه است و نیز به کار گیری بهینه منابع محدود، اثر بخشی و کارایی فرآیندها را افزایش دهد و با اندازه گیری ,تجزیه و تحلیل های آماری و بهبود روش ها, باعث کاهش هزینه ها شود.

اهمیت مهندسی صنایع

مرور توانمندی ها و خدمات مهندسی صنایع، نقش و اهمیت آن را به وضوح بیان می کند. امروزه حیات اقتصادی سازمان ها و موسسات تولیدی و خدماتی، در بازار رقابتی شدید جهانی، به استفاده بهینه از منابع در دسترس وابسته است. منابع در دسترس، مواد، منابع انسانی، ماشین آلات (شامل تجهیزات، لوازم جانبی، امکانات مورد نیاز شامل فضا و انرژی و ...)و منابع اطلاعاتی و مالی را شامل می شوند. . ایجاد و نگهداری این منابع هزینه هایی را برای سازمان به دنبال دارد. هزینه تمام شده بابت هر واحد محصول موسسه ها متأثر از نحوه به کارگیری این منابع است. هر شرکت تولیدی یا خدماتی که بتواند هزینه های خود را به حداقل ممکن برساند و به بیانی دیگر توانایی استفاده بهینه از منابع را در تمام بخش های سازمان خوذ ایجاد نماید, یا حاشیه سود بیشتری به دست خواهد آورد و یا قادر خواهد بود که قیمت های فروش خود را با حفظ حاشیه سود قبلی، کاهش دهد. این بدان معنی است که قدرت رقابتی موسسه در بازار افزایش می یابد.

امیت این امر زمانی مشخص می شود که بدانیم با توجه به تحولات اقتصاد جهانی، قدرت رقابتی از شرایط اساسی موفقیت در کسب و کار نوین محسوب شود. در کنار این مسائل، توجه به نوآوری ها و ارتقا کیفی محصولات و خدمات، که از طریق تلاش برای یافتن طرحهای بهبود یافته و همچنین تحول در فرآیند کسب و کار است , بقا و رشد موسسات را در پی خواهد داشت. با توجه به مراتب فوق اگر ضرورت ها و نیازمندی های رسیدن به امور مذکور را با تکنیکهای مهندسی صنایع تطبیق دهیم , مشاهده می شود که ابزار لازم برای حصول اهداف سازمانی را بطور فراگیر و سیستماتیک در مهندسی صنایع فراهم آورده می شود.و این نشانگر نقش و اهمیت بالای مهندسی صنایع، به عنوان موتور محرک حرکت سازمانهای امروزی، است. زمینه های کاری مهندسی صنایع انگیزه لازم را در واحد های تولیدی برای عرضه محصولات خود در بازار های جهانی ایجاد میکند. یکی از شرایط ورود به بازارهای جهانی، داشتن گواهینامه ISO ۹۰۰۲می باشدکه دست یابی به این گواهی نامه مستلزم استفاده از مهندس صنایع است..با توجه به اینکه قیمت نفت در محدوده های زمانی مختلف دستخوش تغییراتی می شود، واین تغییرات کاهش درآمدهای ملی و نرخ پس انداز در سطح کشورهایی که اقتصادشان بر پایه نفت است را در پی دارد,اهمیت مهندسی صنایع در این کشور ها بیشتر ازپیش جلوه نمایی می کند.

زمینه های فعالیت مهندسی صنایع

با پیشرفت و تحول سریع علوم و فنون و پیچیدگی های روز افزون آن، بالطبع نظام های تولیدی و خدماتی نیز گسترش یافته اند.در این میان اداره صحیح و مناسب این گونه واحدها مستلزم بکارگیری تکنیکهای علمی و پیشرفته جهت پیش بینی مدلسازی، برنامه ریزی، تأمین و تدارک، اجرا و نظارت و ارزیابی نتایج حاصله در راستای وظایف مدیریتی است. همانطوری که می دانیم فعالیت هر نظام، اعم از تولیدی یا خدماتی، با اتکا بر فناوری خاص آن، امکان تداوم و استمرار دارد؛

صرف نظر از ماهیت فنی و صنعتی امر، فناوری دارای چهار جز اصلی است:

۱) تجهیزات، امکانات تولیدی و خدماتی

۲) مدیریت و سازمان

۳) نیروی انسانی

۴) دانش فنی .

از آنجا که رشته های مهندسی مرسوم نظیر مهندسی مکانیک، برق، عمران و ... بیشتر به ابعاد فنی صنعت (مورد ۱ و ۴) توجه دارند, در فرایند کسب و کار رقابتی, به تنهایی پاسخگوی مسائل پیچیده خدمات مهندسی و مدیریتی مدرن امروزی نیستند. لذا برای رفع چنین کمبودهایی، رشته جدیدی تحت عنوان مهندسی صنایع، با بهره گیری از علوم ریاضی، فیزیکی، اجتماعی، اقتصادی و تکنیک ها و فنون مهندسی بوجود آمده است. با توجه به مراتب فوق شاید مناسب بود این رشته، با عنوان مهندسی مدیریت معرفی می شد، چرا که کاربردهای آن محدود به صنعت نیست و هر موسسه انتفاعی و غیر انتفاعی با جنبه صنعتی یا خدماتی می تواند از فنون و تکنیک های آن بهره گیرد. مبحث استفاده از منابع و حصول حد اکثر نتیجه از آن چیزی نیست که منحصر به صنعت یا بنگاه خاصی باشد؛ و امروزه با توجه به کمبود ارتقاع سطح بهره وری، امری ضروری و حیاتی محسوب می شود که نشانگر بستر گسترده برای فعالیتهای مهندسی صنایع است. مهندسی صنایع در حرفه ها و مشاغلی همچون، بانکداری، خدمات مشاوره ای، صنعت بیمه، صنعت نفت،شرکتهای هواپیمایی، کشتیرانی، بیمارستان ها، کارخانجات، کشت و صنعت، خدمات شهری، استادیوم های ورزشی، و یا هر مکان دیگری که نیازمند برنامه ریزی، هدایت و مدیریت و ارتقا بهره وری می باشد، کاربرد دارد. برخی از زمینه های کاری مشخص مهندسی صنایع در بازار کسب و کار عبارتند از: برنامه ریزی استراتژیک و عملیاتی سازما، مدیریت تولید، مدیریت مهندسی، مدیریت پروژه، سیستمهای تولیدی، مهندسی سیستمهای کیفیت، مهندسی سیستمهای اطلاعاتی، مهندسی مالی، مهندسی ارزش، مهندسی سیستمهای بهره وری، طراحی فرایندها و ساختارهای سازمانی است.در حال حاضر دلیل جذب مهندسین صنایع در بازار کار ، نیازهایش به این رشته، از نظر تخصصی، تنوع و گستردگی دامنه فعالیتها و به ویژه ایفای نقش های بین رشته ای، و تعداد نسبتا کم فارغ التحصیل است. اما در ارتباط با وظایف مهندس صنایع می توان این چنین اشاره کرد:مهندسان صنایع با انجام بهتر کارها و امور جاری سازمان فرایندها و سیستم ها را به سوی بهبود کیفیت و بهره وری راهبری می نمایند.مهندسان صنایع خدمات شایانی را از طریق کاهش هزینه های جاری به کارکنان سازمان ارائه داده و در عین حال محیظ کاری مناسب تری برای عموم کارکنان فراهم می اورند.در کل، بیراهه نرفته ایم اگر مهندس صنایع را پزشک صنعت بنامیم.

تاریخچه مهندسی صنایع

مهندسی صنایع بعنوان یک تخصص با آغاز انقلاب صنعتی در ابتدای قرن ۱۹ آهسته آهسته وارد عرصه شد. انقلاب صنعتی که با ظهور اختراعات جدید، به خصوصً در صنعت نساجی، و اختراع ماشین بخار آغاز شد، باعث بکارگیری نیروی انسانی بیشتر و افول صنایع کوچک دستی شد. گسترش کارخانجات، نیاز به مدیریت و تفکر مدیریتیرا در پی داشت. افراد بسیاری در جهت ارتقا کیفیت محصولات تلاش کردند. آدام اسمیت، پدر علم اقتصاد، پیشنهاد تقسیم کار را داد.وی بیان کردکه می توان با تقسیم کار،نتیجه کار رابه مقدار زیادی بهبود بخشید. روش های حسابداری و هزینه یابی با اختراعات و نوآوری در فرایندها، گسترش یافتند. روشهای تحلیل علمی، آزمایشات و اثبات های علمی در طراحی و ساخت ابزارآلات و ماشین ها به کار گرفته شد و در نتیجه، اثرگذاری این تحولات در تفکر سازمانی مد یریت موجب شد مدیریت علمی به عنوان یک نگرش و روش حرفه ای مطرح شود. اولین تلاش برای علمی شدن مدیریت از آمریکا شروع شد. در سال ۱۸۸۱ فردریک تیلور, پدر مدیریت علمی، اندیشه های خود را توسعه داد. فرانک گیلبرت و همسرش لیلیان در جهت مطالعه کار با بررسی حرکات توانستند ابزار جدیدی را ابداع کنند. همچنین آنان به مسائل روانشناسی و انگیزه های انسانی توجه نمودند. عملکرد پرداخت پاداش و نتایج قابل قبول آن توسط امرسان ایجاد شدو توسعه یافت. مجموعه فعالیت های تیلور و هم عصرانش بر روشهای علمی مدیریت متمرکز شده بود و این فعالیتها به زودی تحت عنوان مدیریت علمی شناخته شد. کار این افراد توسط انجمن مهندسین مکانیک آمریکا ارج نهاده شد و عرصه برای فعالیت تیلور و همفکرانش توسط این انجمن ایجاد شد. در سال ۱۹۱۲ انجمنی برای ارتقا و رشد مدیریت بنا نهاده شد که در سال ۱۹۱۵ انجمن تیلور نام گرفت. این انجمن از سال ۱۹۳۴ با عنوان انجمن مهندسی صنایع فعالیت خود را ادامه داد. در این دوران مدیران علمی دارای تحصیلات مهندسی بودند و بسیاری خود را مهندس صنایع قلمداد می کردند و گروهی نیز در حیطه مدیریت به عنوان مشاوران مدیریت مطرح بودند. بتدریج مواد درسی و مدرک مهندسی صنایع و برنامه های مربوطه مورد توجه قرار گرفت و در نهایت دانشکده های مهندسی صنایع ایجاد شدند و توسعه یافتند.

اصول فکری و دیدگاه ها در مهندسی صنایع

اساس دیگر مهندسی ها، در هر گرایشی, طراحی مبنی بر اندازه گیری، محاسبه و تحلیل با استفاده از علوم ریاضی و تجربی است . در نتیجه این مهندسی ها دیدی کاملاً فنی و ماشینی دارند که موجب محدودیت دیدگاه در ابعاد خاص شده و برخی موضوعات مانند یافتن بهترین روشهای مدیریتی و ارتباطات انسانی نادیده گرفته می شود. مهندسی صنایع با در برداشتن نگرش سیستماتیک و فراگیر، ارتباط تخصصهای مختلف و نهاد مدیریت سازمان را ایجاد منماید و در عین حال امور برنامه ریزی، سازماندهی، هدایت و نظارت بر امور اجرایی را با هماهنگی بیشتری دنبال می کند. این نگرش، استمرار همان تفکر تیلور و هم عصران وی میباشد که با تلاش تک تک آنان مجموعه اصول و نگرش های مدیریت علمی موجودیت یافت. مدیریت علمی همان نگرش سنتی مهندسی صنایع است. با پیشرفت مدیریت علمی، مهندسی صنایع با تفکری بر مبنای علوم ریاضی، فیزیکی، اجتماعی و اقتصادی در عرصه صنعت و خدمات ظهور کرد که به معنی ایجاد یک تفکر فراگیر و سیستماتیک بود. نگاه مهندسی صنایع به مسائل از زوایا و دیدگاههای مختلف همانند توجه به خروجی و محصول سیستم، توجه به مشتری ویا نگرش به بهره وری سازمان قابل طرح و پیگیری می باشد که بر مبنای اصول فکری تقریباً یکسانی دنبال میگردد. اکنون باید دید که اصول فکری مهندسی صنایع بر چه عواملی استوار است. در این راستا بطور خلاصه اصول فکری مهندسی صنایع چنین است:

۱) خلاقیت: فعالیت اصلی هر مهندس صنایع ارائه طرح، برای بهبود سیستمهای جاری و یا ارائه طرح جدید می باشد؛ که به همین منظور قویاً نیاز به خلاقیت و نوآوری جهت ارائه طرح های نو و بدیع می باشد. در واقع با توجه به گستردگی مسائل، مهندسی صنایع همانند اقیانوسی از فنون و علوم مختلف، با برخورداری از زمینه خلاقیت و ابتکار ، این امکان را به مهندسان صنایع می دهد که در جهت مورد نظر به تعمیق دانش خود پرداخته و فرصتی فراهم میشود تا ایده های جدید و خلاق در زمینه های مربوطه مطرح گردد.

۲) تفکر فراگیر: نگرش سیستماتیک و فراگیر، برجسته ترین خصوصیت مهندسی صنایع است و اطلاق مهندسی صنایع و سیستم ها به این رشته بی ارتباط با این نگرش نیست. نگرش فراگیر موجب می شود مسائل از کل به جز، و نیز تعامل اجزا با هم مورد بررسی دقیق قرار گیرند، مدل کاملی از سیستمهای مورد نظر تهیه گردد و مسائل مورد نظر آن به بهترین شکل، طرح و بررسی شوند.

۳) رهبری: هر سیستمی که طرح می شود اگر بدرستی اجرا نشود, منتج به نتیجه نخواهد شد؛ بلکه حسن اجرا سیستم طراحی شده، یک ضرورت مهم تلقی می شود. لذا آشنایی با کلیت سیستم مورد نظر و نقش اجزا در کارکرد صحیح آن، این امکان را فراهم می آورد که هدایت و رهبری گروه مجری سیستم با انگیزه بیشتری دنبال گردد؛ و در واقع علاوه بر طراحی سیستم مورد نظر، مهندسی صنایع سیستمهای پیاده سازی و اجرا را نیز پی ریزی نموده و نقش رهبری گروه های کاری را موثرتر دنبال می نماید.

۴) مدیریت زمان: انجام کار بدون توجه به ظرف زمانی و تحویل به موقع خروجی مورد نظر سیستم، ارزش زیادی نمی تواند داشته باشد. امروزه اهمیت زمان و فرصت های آن با توجه به عرصه تنگاتنگ رقابت اقتصادی برای همگان واضح و بدیهی است. در این خصوص مهندسی صنایع با درک این موضوع، تکنیک هایی را بکار می گیرد که عامل زمان اجرای اجزای کاری را، در تمامی فرایندها مورد توجه و مدیریت قرار می دهد.

۵) ارتباط بهره وری و بهبود مستمر: اعتقاد به ارتقا بهره وری و بهبود مستمر یک اصل با ارزش در مهندسی صنایع است. اکتفا به وضعیت فعلی جز در جا زدن نتیجه دیگری نخواهد داشت. لذا در مهندسی صنایع با پذیرش این مطلب که سطح دانش و مهار تها یک مقوله نسبی است، همواره سعی در افزایش بهره وری و بهبود وضعیت کاری نموده و سعی می شود همواره امور اثر بخشتر و کاراتر شوند. نگرش بهبود مستمر این امکان را می دهد که هر روز به فکر ارتقا، هر چند به اندازه کوچک، باشیم.

۶) ذهن کنجکاو و یادگیری : یادگیری فرایندی است که نمی توان بر آن حد و مرز تعیین کرد. مهندسی صنایع به منظور مطالعه و پیگیری مسائل همواره به این نکته توجه دارد که هر مورد را ، منحصر به فرد بررسی نماید و جهت شناخت آن فرض بر این است که از تصورات ذهنی دوری بنماید و سعی بر تعیین و کشف واقعیتهای حاکم بر اجزا و کل سیستم دارد. لذا عدم وجود تعصب خاص به ماهیت فنی امور، موجب می شود ذهنیت کنجکاو برای کشف حقایق نهفته در پدیده ها تقویت شود.

تعداد قابل توجهی از مهندسان صنایع جذب شرکتهای غیر تولیدی و صنایع خدماتی می شوند.امروزه شرکتها و بنگاها به طور روز افزونی مهندسان صنایع را به منظور انجام فعالیت در زمینه های مالی، بازاریابی و فروش، سیستمها یا طلاعات، و پرسنلی استخدام می نمایند.نکات بارز حرفه مهندسی صنایع را میتوان این چنین بر شمرد:

۱) همکاری با افراد به منظور انجام بهتر سریع تر و ایمن تر کارها.

۲) کمک به سازمان ها به منظور کاهش هزینه های جاری و حفظ موقعیت رقابتی شرکت.

۳) ایجاد رضایت فردی و حرفه ای به صورت مستمر در سازمان.

۴) بررسی و انتخاب گزینه از میان طیف وسیعی از فرصت های متنوع و مهیج.

۵) سر و کار داشتن با تمامی سطوح شغلی و سازمان.

۶) کسب درامد عالی

چه کسانی این رشته را انتخاب میکنند.

کسانی که تمایل دارند با توانایی های ریاضی گونه خویش، ارتباط بهینه ای بین اجزاء نهادها، نظام ها و امکانات پدید آورند، آنهایی که به برنامه ریزی و هدایت موثر امکانات اندیشیده و نظام مند هستند، آنها که تمایل دارند با ایجاد فضایی بشاش و دل نشین، از وقت و انرژی انسان ها با روحیه ای بسیار مطلوب و ثمربخش بهره گرفته شود، آنانی که ذوق هنری داشته و نیز تمایلات فنی در طراحی و ساخت و ساز امکانات، تجهیزات و نظام ها را دارند، کسانی که علایقی در خلق و بروز ابتکار در حوزه های کاربردی دارند،آنهایی که به ایجاد امنیت می اندیشند و طرح راهکار برای مقابله با ریسک های گوناگون را دوست دارند، آنها که ریاضی را دوست دارند، با فن و حرفه اجین اند، کامپیوتر را بخشی از زندگی روزمره خود می دانند، با انسان ها رابطه ای دوستانه می توانند برقرار کنند، ابعاد مدیریتی را دوست دارند، اهل نوآوری و ارایه اندیشه های جدید هستند جذب این رشته میشوند.

پست های سازمانی

پست های سازمانی که به طور نمونه از تخصص مهندسی صنایع بهره می گیرند عبارتند از: رئیس مهندسی صنایع، سرپرست امور سازمانی، رئیس امور برنامه ریزی و بودجه، سرپرست امور سازمانی، رئیس وام و سرمایه گذاری، رئیس برنامه ریزی و تحلیل های مالی، سرپرست آمار و گزارش های تطبیقی، رئیس امور راه اندازی طرح ها، سرپرست هماهنگی و پشتیبانی تدارکاتی، رئیس مهندسی فرآیند، کارشناس ارشد بودجه و کنترل هزینه، سرپرست برنامه ریزی، سرپرست کنترل و پیشرفت برنامه ها، رئیس برنامه ریزی و کنترل پروژه، تحلیل گر سیستم، مهندس برنامه ریز، کارشناس ایمنی، کارشناس تشکیلات و روش ها، مدیر پروژه، مدیر انتقال تکنولوژی، رئیس تعمیر و نگهداری، برنامه ریز و سرپرست بانک اطلاعاتی، مسئول سیستم های پشتیبانی مدیریت، مدیر تکنولوژی، برنامه ریز تولید و رئیس سالن تولید و... .

انتظاراتی که بازار کار از مهندسان صنایع دارد

۱) مهارت ها و فنون مهندسی صنایع را ،که نقشی حیاتی در هر فرآیند بازسازی اقتصاد و اجتماعی دارد، به خدمت گیرند.

۲) طیف قابل ملاحظه ای از بهبود در بهره گیری از منابع مالی، انسانی، زمانی و معنوی در دسترس را با استفاده از ابزارهای علمی مدل سازی و شبیه سازی، تحقق دهند.

۳) توانایی تدارک سطح هرچه بالاتری از رضایت از خدمات را برای مشتریان در حرفه های گوناگون ایجاد کنند.

۴) تغییر در میزان راندمان فعالیت های در حال انجام در سطح کارگاه های اجرایی گوناگون را پدید آورند.

۵) بهبود در شرایط عرضه خدمات و ایجاد رفاه بیشتر را با ایجاد ارزش افزوده در فعالیت ها و رفع تنگناها و نارسایی ها ایجاد کنند.

۶) بهره گیری از فنون بسیار مقدماتی اندازه گیری کار و زمان و روش سنجی تا گونه های بسیار پیشرفته و مدرن مدیریتی توسط کارکنان مدیریت در سطوح مختلف را در دستور کار خود داشته باشند.

۷) ایجاد راهکارهای جهت مقابله با فشارهای تحمیلی از سوی بازار، برای افزایش دادن توانایی های بازار کار در برابر رقابت گوناگون رو در روی، شناسایی تقاضاهای جدید و فزاینده مشتری در دستور کار آنها باشد.

۸) اخذ تدابیر متنوع برای ایجاد رضایت، خشنودی و وفاداری در مشتریان گوناگون، علاوه بر این حوزه های مختلف ارایه تولید و خدمات بخشی از تلاش هایشان باشد.

۹) فنون کاهش دادن قیمت ها، ضمن حفظ کیفیت و نیز ترجمه کیفیت های جدید (آوردن کیفیتی به جای کیفیت دیگر) مورد انتظار، ولی پنهان از سوی مشتریان را، به خدمت گیرند.

۱۰) زمان های کوتاه تر در تحویل کالا و خدمات را به اشکال مختلف محقق سازند

۱۱) تونایی به خدمت گرفتن فناوری های جدید روباتیک، طراحی و تولید توسط کامپیوتر، شناسایی خودکار، انبارداری و هدایت خودکار امکانات و تجهیزات در خدمتشان باشد. ۱۲.شناسایی مشکلات موردی و محیط های کاری و تحلیل این مشکلات و ریشه یابی علل بروز انها و نیز ارائه راه حل اجرایی تجزیه شده برای زدودن مشکلات , همچنین با خبر بودن از دستاوردهای علمی و عملی در جهان, و در نهایت حظور جدی در بازار کار جزء فعالیت هایشان باشد.

۱۳) وضعیت و روشهای مدیریت را نقد کنند و مدیران را به تحرک وا دارندو این طلب می کند که علاوه بر آشنایی با دروس تخصصی یشان در حوزه هایی که نیاز جامعه ایجاب می کند تعمق بیشتری داشته باشند.

از آنجایی که مهمترین مسئله مطرح شده در سازمانها استفاده بهینه از منابع و بهبود مستمر فرایندهاست ,مطالعات زیادی بر روی روش های کاری افراد صورت گرفته که از جمله آن تشریح و تشخیص و طراحی مجدد زمینه های قبلی است و در این بین مهندسان صنایع نقش رهبر را بازی می کنند چون مهندسی صنایع تنها رشته مهندسی است که تشخیص می دهد چگونه کیفیت برتر را با استفاده از متخصصین میتوان به دست آورد.به عبارت دیگر هر سیستم موفقی باید از فیلتر روشهای مهندسی صنایع عبور کرده باشد.گفته کنوکی این بخش را کامل میکند که: انعکاس تمام سیستمها در مهندسی صنایع مهم است

گرایش های تخصصی مهندسی صنایع در مقطع کارشناسی

۱) برنامه ریزی تحلیل سیستم که از ابزارهای طراحی و تحلیلی برای ایجاد نظام های گوناگون بهینه در فعالیت های متنوع انسان ماشین بهره می گیرد (نظام بهینه طراحی می کند)

۲) تولید صنعتی که به مدد فنون برنامه ریزی کنترل، امکان استفاده بهینه از امکانات و تجهیزات تولیدی، و خدماتی پدید می آورد (برنامه ریزی برای استفاده بهینه می کند)

۳) تکنولوژی صنعتی که با استفاده از مهارت های اجرایی و ذکاوت های فنی تجهیزات و تسهیلات مورد استفاده در بخش تولید و خدمات را طراحی نموده و تدابیر لازم را برای ساخت و ساز آنها را تعیین می نماید (بهینه سازی در ساخت و ساز می کند)

۴) ایمنی صنعتی که با بهره گیری از تدابیر ویژه مهندسی، مبادرت به ایمن سازی نظام های گوناگون کاری ،در مواجهه با گونه های مختلف ریسک روی در روی آنان می نماید (بهینه سازی در ایمن سازی می کند)

مهندسی صنایع در ایران از سال ۱۳۴۸ به تربیت دانشجو مشغول بوده است. طی سال های اخیر نیز بیش از ۲۵ مرکز دانشگاهی آموزش عالی به تربیت این متخصصین مبادرت ورزیده اند. دانشگاه های علم و صنعت ایران، صنعتی امیرکبیر، صنعتی شریف، صنعتی اصفهان، صنعتی خواجه نصیر طوسی، تهران، تربیت مدرس، الزهرا، امام حسین، یزد، موسسه آموزش عالی جهاد دانشگاهی، بوعلی سینا همدان، صنعتی مالک اشتر، شهید باهنر کرمان، هرمزگان، آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، تهران شمال، قزوین، شیراز، نراق، سیرجان, کرمان، رشت، امیدیه، زاهدان، موسسه آموزش عالی شمال و علوم و فنون مازندران در زمره آنان اند.

برنامه ریزی و تحلیل سیستم

این گرایش به منظور تربیت کارشناسانی است که بتوانند با بهره گیری از روش های جدید و سیستماتیک و مدل های ریاضی ، مسائل تصمیم گیری در سطح واحد های صنعتی را تجزیه و تحلیل کنند و بیشترین رهنمود را در استفاده از منابع موجود و عمل کرد اجزای تشکیل دهنده سیستم ارائه دهند.

تخصص این کارشناس ایجاب می کند تا با استفاده از روش های نظام مند و مدل های ریاضی، مسایل تصمیم گیری در سطح واحدهای اجرایی را تجزیه و تحلیل کند، او میتولند بهترین راهکارها را در استفاده موثر از منابع موجود، و عملکرد معقول اجزاء تشکیل دهنده نظام ها، به مدد ابزارهای تحلیلی، ارایه نماید. به عنوان مثال به کمک مدل سازی می تواند شبکه لوله کشی آب شهر را که درگذر زمان نیاز به تعمیر و نگهداری پیدا می کند، طوری برنامه ریزی کند تا از کارافتادگی ها به دلیل نیاز به تعمیرات، به حداقل برسند. چگونه واحد تولیدی یا خدماتی را برنامه ریزی بهینه کند تا به میزان قابل توجهی به اهداف تعریف شده، دست یابد.

از طرف دیگر مباحثی چون طرح ریزی اطلاعاتی و کنترل مدیریت، برنامه ریزی حمل و نقل، اصول شبیه سازی، تجزیه و تحلیل نظام ها و اصول مدیریت که وابستگی مطلوبی به ریاضیات و آمار دارد را، می توان بخشی از زمینه های علمی، تخصصی این کارشناس ذکر کرد.

تولید صنعتی

هدف از گرایش تولید صنعتی ، تربیت مدیران تولید واحد های صنعتی است . این گرایش فن به کار گیری مهارت های تکنیکی اقتصادی و استفاده موثر تر و نظام یافته تر از نیروی انسانی ، زمان، ماشین آلات و مواد به منظور تولید کالا با کیفیت مطلوب میباشد. این کارشناس که به ابزارهای تحلیلی و کاربرد مبانی آمار و احتمالات مجهز شده، قادر است با تجزیه و تحلیل که پیرامون برنامه ریزی تولید، کنترل و مدیریت پروژه، کنترل کیفیت، بهبود کارآیی تولید و نیز طرح ریزی های گوناگون مهندسی در واحد های اجرایی انجام می دهد، امکان موثرتر به تولید رسیدن فرآورده ها یا عرضه مطلوب تر خدمات را پدید آورد. طراحی ایجاد واحدهای کاری، برنامه ریزی تولید، برنامه ریزی و کنترل موجودی ها، نظام های تعمیر و نگهداری و اصول مدیریت الگوگیری را می توان محورهای کلیدی تخصص این کارشناس ذکر کرد. او می تواند به گونه ای یک نظام اجرایی را برنامه ریزی کند که چند هدف متفاوت و گاه متضاد در قالبی بهینه تحقق پیدا نماید. مثلاً قیمت ها کاهش یافته، ارزش افزوده بالا رفته، حمل و نقل ها کم شده، موجودی های محدودتری ذخیره شده و در عین حال قابلیت اطمینان بالاتری نیز برای حفظ رقابت پذیری وجود داشته باشد.

تکنولوژی صنعتی

کارشناسی با بینش فنی تر از دو گرایش قبلی، مشابه با کارشناس ساخت و تولید در مهندسی مکانیک ولی مجهز به توانایی بهینه سازی، آگاه به مسایل بهینه سازی ساخت و ساز فرآورده های صنعتی و نیز نگهداشت و راه اندازی فنی واحد های اجرایی. دارای توانایی انتقال و مدیریت تکنولوژی، همین طور حفظ و حراست از آن که به مدد امکانات سخت و نرم افزاری در جهت حفظ و نگهداشت نظام فنی و اجرایی گام بر می دارد. با مدیریت تکنولوژی های در دسترس یا مواردی که در قالب انتقال تکنولوژی بده بستان می شوند، در جهت افزودن کمیت و کیفیت فرآورده ها و نیز بهره برداری موثر از امکانات در دسترس، گام های موثری بر می دارد. با استفاده از تجهیزات کامپیوتری و مدارهای منطقی قادر است طیف وسیعی از خواست های اجرایی بشر را که به دلیل محدودیت های انسانی به سهولت قابل تحقق نمی باشد، عینیت بخشد. مباحث اجرایی و مهارتی ساخت و تولید فرآورده های صنعتی، طراحی قالب، قید و بست های صنعتی، عملیات حرارتی و مباحث انتقال تکنولوژی را می توان در زمره زمینه های تخصصی مورد علاقه این کارشناس ذکر کرد. او از مرحله طراحی یک ایده و نمونه سازی آن را گرفته تا مرحله ساخت و تدارک امکانات تولید، همین طور مدیریت مراحل اجرایی، توان خدمت رسانی را دارد. ضمناً ضایعات و منابع بروز آنها را شناسایی کرده، می تواند تاثیر گوناگونی را که انجام می گیرند، مورد سنجش و ارزیابی قرار دهد.)

ایمنی صنعتی

این گرایش به منظور تربیت افراد متخصص در زمینه شناخت ،پی گیری و برخورد با حوادث و سوانح در محیط های کار ایجاد شده است . فارق التحصیلان این دوره توانایی هایی مانند اندازه گیری مقوت زمینی و ارائه ، طرح و محاسبه سیستم اتصال زمین ، ارائه طرح ایمنی سازی مراحل مختلف تولید ، ارائه طرح تابلو های ایمنی و هشدار دهنده ، بررسی علل حوادث ناشی از کار و اثرات زیست محیطی و... را به دست می آورند؛ روش های پیاده سازی بهداشت صنعتی، مانند بررسی و اندازه گیری سر و صدا و تجزیه و تحلیل و کنترل آن در محیط های کاری مختلف ، بررسی و اندازه گیری روشنایی و طراحی آن و... را کسب میکنند. این گرایش با رویکرد بهساز و پیشگیرانه و در عین حال مهندسی، در جوار متخصصین بهداشت حرفه ای، که با دید پزشکی بیشتری به دنیای کار می نگرند، تلاش در ایجاد نظام های شناخت خطرات و محدود سازی عملکرد های غیرایمن در محیط های کاری داشته، روش ها، برنامه ها و فرآیندهایی برای کنترل و ارزیابی خطرات را پی میگیرد و در در ایجاد فضایی سالم برای نجات حرکت های بهره ور می کوشد. این کارشناس صنایع برآگاهی های عمومی مهندسی صنایع به ویژه در راستای تطابق دادن کار با توانایی های انسانی تسلط دارد، و در زمینه هایی همچون مهندسی انسانی، عوامل فیزیکی و شیمیایی زیان آور محیط کار، حفاظت صنعتی و اصول مدیریت ایمنی، دارای تبحر و تخصص است. طراحی نظام هایی که بتوانند از صدمه زدن به انسان ها، امکانات و تجهیزات پیشگیری کرده، حرکت ملایم و روان اجرا را تضمین نماید، بخشی از توانایی های اجرایی این متخصص به شمار می رود.

گرایش های مهندسی صنایع در مقطع کارشناسی ارشد

مهندسی صنایع

دوره کارشناسی ارشد مهندسی صنایع دوره ای آموزشی با تأکید بر آموزشهای پیشرفته در مهندسی صنایع و تجزیه و تحلیل سیستمهای صنعتی است و هدف آن تربیت متخصصینی است که با بهره گیری از آموخته ها و دانشهای مهندسی و دروس اختصاصی این دوره به شناخت، تحلیل و ارائه طرح برای سیستمهای متشکل از انسان، مواد و ماشین توانا باشند. دانش آموختگان دوره کارشناسی ارشد مهندسی صنایع قادر به انجام خدمات گسترده ای در زمینه های زیر هستند:

۱) کشف و برررسی مشکلات وزارتخانه ها، سازمانهای ستادی و نظامهای صنعتی.

۲) جستجوی ارتباط منطقی بین اجزاء انواع سیستمهای تولیدی و غیر تولیدی.

۳) برنامه ریزی و ارائه مدل جهت کسب بهترین بازدهی از کارکرد سیستمها.

۴) کنترل سیستمها جهت پیگیری نواقص و ارائه مدل مطلوب و نهائی.

۶) برنامه ریزی و شرکت در اجرای پروژه های تحقیقاتی صنعتی.

۷) ارائه الگوهای مناسب برای طراحی واحدهای تولیدی عظیم کشور.

با توجه به تنوع وزارتخانه ها، صنایع تولید و پروژه های صنعتی در دست اجرا و نیاز روز افزون صنایع مادر و واحدهای مختلف صنایع نظامی و نیز اکثر مراکز خدماتی به متخصصین این دوره، اهمیت تربیت کارشناسان ارشد در این زمینه روشن تر می شود.

مهندسی سیستمهای اقتصادی اجتماعی

مهندسی سیستمهای اقتصادی اجتماعی به آموزش و تحقیق در زمینه برنامه ریزی و طراحی سیستمهای مختلف مورد نیاز جامعه می پردازد. مهندسی سیستمهای نظیر حمل و نقل، آبرسانی، ارتباطات، توزیع کالاها، و انجام خدمات آموزشی و بهداشتی در این زمینه قرار دارند. مهندسی سیستمهای اقتصادی اجتماعی به مطالعه، مدلسازی، و تحلیل علمی اینگونه سیستمها می پردازد و با در نظر گرفتن ابعاد مختلف آنها و همچنین با توجه به نیازها، اولویتها، و امکانات جامعه سیستم بهینه را طراحی می کند.

مدیریت سیستم وبهره وری

دوره کارشناسی ارشد مدیریت سیستم و بهره وری به منظور علوم و فنون اداره صنایع با تأکید بر کاربرد روشهای کمی و نظام گرا در اداره امور صنعتی تدوین گشته است. از آنجا که روشهای مورد استفاده در این دوره به آموزش و تجزیه و تحلیل مسائل مهندسی نیز کاربرد گسترده ای دارد، دانش آموختگان دوره های کارشناسی فنی و مهندسی بعلت آگاهی از دانش مهندسی برای فراگیری دروس دوره مزبور نیز آمادگی کافی را خواهند داشت تا با آگاهی کافی بتوانند در مشاغل مدیریتی مشغول بکار شوند.

مدیریت سیستم و بهره وری در حسن اداره و موفقیت صنایع و توسعه صنعتی کشور نقش کلیدی دارد. تلفیق احسن عوامل انسانی و فیزیکی در جهت تحقق هدفهای تعیین شده و کسب بیشترین نتیجه، در چهارچوب فعالیتهای مدیریت است. اهمیت این نقش سبب گشته است که دانش و فنون مدیریت سیستم و بهره وری توسعه فراوانی یابد. با پیچیده شدن و گسترش سازمانهای صنعتی و پیشرفت علوم و فنون مدیریت، سیستم و بهره وری، مدیران صنایع باید علاوه بر اطلاعات مهندسی از دانش مدیریت نیز برخوردار باشند.

دانش آموختگان دوره کارشناسی ارشد مدیریت صنایع، می توانند در زمینه های زیر فعالیت نمایند:

۱) مدیریت واحدهای صنعتی.

۲) تجزیه و تحلیل مشکلات و نارسائیهای مدیریت واحدهای صنعتی و ارائه راهکارهایی برای بهبود مدیریت آنها با استفاده از روشهای کمی و نظام گرا.

۳) انجام تحقیق و بررسی در زمینه روشهای مدیریت و بهبود این روشها با توجه به شرایط ایران